لوکس و لومن

لوکس LUX چیست؟ میزان روشنایی مورد نیاز محیط های مختلف چقدر است؟

همواره در بحث روشنایی محیط سوالاتی مطرح است که برای پاسخ به آن نیاز به اطلاعاتی جامع و علمی داریم.

اغلب ما برای نورپردازی محیطمان حتما به سوالات زیر برخورد کرده ایم…

برای نورپردازی محیط موردنظرمان با توجه به کاربری آن چه حدی از روشنایی توصیه می شود؟ برای ایجاد آن به چه تعداد چراغ نیاز داریم؟ میزان روشنایی این چراغ ها باید چه اندازه باشد؟ اصلاً با چه واحدی و با چه روش هایی باید آن را را سنجید؟

و سوالاتی از این دست که همگی از اهمیت بالایی برخوردارند؛ اگر کمی در این زمینه مطالعه کرده باشید شاید به کلمات لوکس و یا لومن برخورد کرده باشید.این که مفهوم علمی این دو کلمه چیست و اینکه آیا تفاوتی هم با هم دارند یا خیر؛شاید سوالی باشد که پاسخ آن نیاز به کمی اطلاعات دارد.در ادامه مطالبی دراین باره به شما عزیزان ارائه خواهیم کرد که حتما در کار نورپردازی برایتان مفید و سودبخش خواهد بود.

میزان روشنایی مورد نیاز مکان های مختلف چقدر است؟

برای اینکه در محیط زندگی و یا محل کارمان، بیشترین آرامش را داشته باشیم، نور محیط نقش اساسی دارد. افزون بر این، کنترل میزان نور در محیط باعث جلوگیری از خستگی می شود و این موضوع برای ارتقاء سطح بازدهی و کارایی ما خصوصاً در محیط کار بسیار ضروری است. ما در این مقاله سعی داریم که میزان روشنایی استاندارد هر محیط را بیان کرده و به تبیین برخی از مفاهیم مانند قدرت نورپردازی،لوکس،لومن و … بپردازیم.

با توجه به اهمیت نورپردازی در معماری و موضوعات مطرح شده در سایت؛ دو مفهوم اصلی که مهندسان ساختمان می بایست در نورپردازی‌ها مورد توجه قرار دهند عبارت است از:

1- سطح نور
2-تراکم قدرت نورپردازی

سطح تابش نور در ساختمان‌ها

ابتدا باید با مفهوم “شدت روشنایی” آشنا شویم. ضمناً باید تعیین کنیم که چه محیطی و با چه نوع استفاده ای را می خواهیم نورپردازی کنیم. برای نمونه سطح نورپردازی در یک ورزشگاه سطح روی زمین است اما جهت تامین نور مناسب برای مطالعه افراد می بایست نور را به سطح میز مطالعه آنها رساند.
واحد سنجش شدت روشنایی Lux یا FC است. 1 اف سی برابر است با 1 لومن نوری است که از فاصله‌ی یک فوتی به سطحی برابر یک فوت مربع تابیده می شود. در اصل این مقدار برابر یک لومن در هر فوت مربع می‌باشد.

تفاوت لوکس و لومن

واحد لوکس واحد استاندارد جهانی “شدت روشنایی” می باشد. به زبان ساده تر؛ 1 لوکس، برابر با شدت روشنایی حاصل از یک شمع در فاصله یک متر است. هم چنین نور ماه کامل نیز در آسمان صاف تقریباً معادل یک لوکس است.این واحد در کشور ما واحد استاندارد اندازه گیری روشنایی محیط است،برای درک بهتر آن بایستی بدانید که 1 لوکس برابر یک لومن نور تابیده شده از فاصله‌ی یک متری به سطحی با مساحت یک متر مربع است، یعنی 1 لوکس=یک لومن در هر متر مربع می باشد.

“لومن” اما واحد اندازه گیری “مقدار نور” یک چشمه نور است. همان طور که گفته شد، یک لوکس شدت نور، معادل یک لومن نور است که به یک متر مربع از سطح می تابد. پس اگر فرضاً 2۰۰۰ لومن نور بر روی یک متر مربع تابیده شود شدت روشنایی 2۰۰۰ لوکس بدست می دهد. و اگر همان 2۰۰۰ لومن بر روی ۱۰ متر مربع تابانده شود این شدت برابر 2۰۰ لوکس خواهد شد.

چرا دانستن سطح روشنایی مناسب محیط مهم است؟

تراکم قدرت نورپردازی چیست؟

تراکم قدرت نورپردازی یا LPD، مقدار انرژی مورد استفاده برای روشنایی در هر واحد سطح در ساختمان است. واحد اندازه گیری تراکم قدرت نورپردازی وات در هر متر مربع است. در اندازه‌گیری این مقدار، انرژی مصرفی توسط هر کدام از چراغ ها و به طور کلی انرژی مصرفی هر دستگاهی که وظیفه روشنایی را بر عهده دارد بایستی به وات، محاسبه و لحاظ گردد.

روش های اندازه گیری نور

برای محاسبه LPD دو روش کلی وجود دارد.

یک روش تعیین تراکم قدرت نورپردازی بر حسب نوع سازه (مسجد،کتابخانه،سینما و …) است که روش سازه ای نام دارد و یک مقدار تقریبی به دست می دهد.در روش بعدی که فضا به فضا نام دارد، تراکم نور هر اتاق در ساختمان، جداگانه محاسبه شده و یک مقدار بسیار دقیق را در اختیار ما قرار می دهد.

لازم به ذکر است که توضیح جزئیات محاسبه LPD با دو روش گفته شده ،مبحثی بسیار مفصل است که از موضوع بحث ما کمی خارج است؛ اما شما عزیزان می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر در این باره، مقاله Lighting Power Density (LPD) Public User’s Manual را مطالعه کنید.

شدت روشنایی توصیه شده برای فضاهای مختلف ساختمان

پس از درک مفهوم لوکس و آشنایی با آن،اکنون لازم است بدانید که استاندارد لوکس موردنیاز برای هر فضا در چه حدودی قرار دارد. اطلاعاتی که در ادامه تقدیم شما می گردد، راهنمای شدت نور مطلوب برای فضاهای مختلف است که توسط انجمن مهندسی روشنایی ایالات متحده تدوین شده است.البته لازم به ذکر است این مقادیر برای شرایط نورپردازی عادی مطرح گردیده است و در صورت وجود نورپردازی های خاص در طرح اولیه روشنایی ساختمان بایستی محاسبات لوکس مورد نیاز را دوباره انجام داد.

اطلاعات زیر یک راهنمای کلی و کارآمد جهت نورپردازی ساختمان است.

شدت نور مورد نیاز(لوکس)                       فضای موردنظر 

300-750                        –                          فروشگاه بزرگ

200-500                                                  فروشگاه کوچک

200-500                        –                          اتاق تأسیسات الکتریکی و مکانیکی نظیر موتورخانه یا پست‌های برق

300-500                                                  کتابخانه و اتاق مطالعه

200-300                        –                          اتاق خواب و خوابگاه ها

200-300                                                  کافه تریا و رستوران

330-500                        –                          کلاس درس و محیط عمومی

330-500                                                  اتاق کنفرانس و ملاقات

50-100                          –                           راهرو

300-500                                                  اتاق ارائه مطلب

200-300                        –                          باشگاه و محل تمرینات ورزشی

300-500                                                  ورزشگاه و میدان های بازی و سرگرمی

300-750                        –                          آشپزخانه و تهیه غذا

500-750                                                  آزمایشگاه و کلاس درس

750-1200                      –                         آزمایشگاه و کارگاه تخصصی

200-500                                                  کتابخانه و فضای داخل قفسه کتاب ها

50-200                         –                           انبار و سوله

100-300                                                  محل تخلیه بار

200-300                       –                           لابی ،دفتر و اماکن عمومی

100-300                                                  رختکن،سالن و اتاق استراحت

200-500                       –                           دفتر کار محیط بسته و شخصی

50-100                                                   پارکینگ و فضای داخلی

50-100                        –                           راه پله

50-200                                                   انبار و سوله

200-500                      –                           دفتر کار-مکان باز

100-300                                                 سرویس بهداشتی

منبع : الکتروفورس